«دهان و دندان؛ سلامت جسم و جان» این شعار چهل و هفتمین کنگره انجمن دندانپزشکان ایران است که روز جمعه گذشته پایان یافت.
دکتر علی یزدانی، رئیس انجمن دندانپزشکان، در گفت‌وگو با همشهری درباره دلایل انتخاب این شعار توضیح داده است. وی با تاکید بر اینکه سلامت دهان و دندان هنوز در فرهنگ ایرانیان جایگاه مناسب خود را نیافته است، می‌گوید: بیماری‌های دندان، سیری آهسته دارد و چند سال طول می‌کشد که پوسیدگی دندان به عصب برسد و با عفونی شدن کانال ریشه دندان، درد دندان آغاز شود.
بسیاری از هموطنان ما تا زمانی که دندانشان درد نگرفته است به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند و این زمان هم به طور معمول زمانی است که عصب دندان از بین رفته و دندان، دندان مرده‌ای به شمار می‌آید.
دکتر یزدانی به جای خالی فرهنگ‌سازی در جامعه ما درباره توجه به سلامت دندان‌ها و لثه اشاره می‌کند و می‌گوید:« من به جرات می‌توانم بگویم که 90 درصد افراد جامعه ما روش مسواک زدن صحیح را نمی‌دانند و ما در مطب مشاهده می‌کنیم که وقتی به این افراد روش صحیح مسواک زدن را آموزش می‌دهیم چه جهش بزرگی در سلامت لثه‌ها و دندان‌هایشان رخ می‌دهد.»
هزینه دندانپزشکی، روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها، رژیم غذایی مناسب، خدمات بیمه و ... از جمله مواردی است که در این گفت‌وگو مورد اشاره قرار می‌گیرد.
- آقای دکتر، چرا ما ایرانی‌ها به سلامت و بهداشت دهان و دندان کمتر اهمیت می‌دهیم؟
اینکه چرا هموطنان ما به بهداشت دهان و دندانشان اهمیت نمی‌دهند، دلایل زیادی دارد. یکی اینکه بیماری‌های دندان، سیری آهسته دارند و چند سال طول می‌کشد که پوسیدگی دندان به عصب برسد و با عفونی شدن کانال ریشه دندان، درد دندان آغاز شود.
بسیاری از هموطنان ما تا زمانی که دندانشان درد نگرفته است به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند. جالب است که در احادیث و مذهب ما توصیه‌های زیادی به رعایت بهداشت دهان و دندان شده است ولی از آنجایی که جنبه اجبار نداشته است، مردم کمتر به آن توجه می‌کنند. از سوی دیگر باید بپذیریم فرهنگ سازی هم در جامعه ما در این زمینه بسیار ضعیف بوده است.
- منظور شما از فرهنگ‌سازی در زمینه بهداشت دهان و دندان، چیست؟
شما هم، تیزرها و انیمیشن‌های جالبی را درباره رانندگی و یا گاز شهری در تلویزیون دیده‌اید که طرفداران زیادی در میان مردم پیدا کرده است. این یک فرهنگ‌سازی است که با جلب توجه مردم، نکته مورد نظر را در این قالب به آنها آموزش می‌دهد.
جای چنین فرهنگ‌سازی‌هایی در جامعه ما درباره توجه به سلامت دندان‌ها و لثه و توجه به بیماری‌های دهان و دندان خالی است. من به جرات می‌توانم بگویم که 90 درصد افراد جامعه ما روش مسواک زدن صحیح را نمی‌دانند و ما در مطب مشاهده می‌کنیم که وقتی به این افراد روش صحیح مسواک زدن را آموزش می‌دهیم چه جهش بزرگی در سلامت لثه‌ها و دندان‌هایشان رخ می‌دهد.
این خود یک فرهنگ‌سازی کوچک است که به وسیله دندانپزشک برای تعدادی از بیمارانش انجام می‌گیرد، ولی نیاز است روش‌هایی را به کار ببریم که این فرهنگ در ابعاد وسیع‌تر و در سطح جامعه، جا بیفتد. می‌توان در روز اول مدرسه، در کنار کتاب و دفتر که به کودکان می‌دهیم یک مسواک و خمیر دندان را هم به او بدهیم و با این کار به او تاکید کنیم که از حالا به بعد به جز درس خواندن، رعایت بهداشت دهان و دندان یکی دیگر از وظایف اوست و این فرهنگ را از سال اول مدرسه به کودکان بیاموزیم.
- اگر بپذیریم هزینه‌های دندانپزشکی در ایران بسیار بالا است، به نظر شما این هم در بی‌توجهی مردم به سلامت دهان و دندانشان موثر است؟
حقیقت این است که در دندانپزشکی هزینه پیشگیری بسیار پایین و هزینه درمان بسیار بالا است. البته هزینه‌های دندانپزشکی در ایران نسبت به سایر کشورها بسیار ارزان است. شما برای یک درمان ایمپلنت ممکن است در ایران چیزی در حدود 1 میلیون تومان بپردازید ولی همین درمان در انگلستان 4 هزار پوند و در برخی از دیگر کشورها 50 هزار دلار تمام می‌شود.
به نظر من درباره کاهش هزینه‌های دندانپزشکی نمی‌توان کار مهمی انجام داد، ولی در زمینه پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان می‌توان با هزینه‌های اندک، کارهای بزرگی کرد تا در آینده فرد مجبور نشود هزینه‌های سنگین درمان را متقبل شود.
- این اقدامات ارزان قیمت که شما این‌همه بر آن تاکید دارید، شامل انجام چه کارهایی است؟
هزینه یک مسواک، خمیر دندان، نخ دندان و دهانشویه در صورتی که لازم باشد، چقدر است؟ با همین هزینه اندک می‌توان از بسیاری از بیماری‌های دهان و دندان و هزینه‌های درمانی آینده پیشگیری کرد. در مطب دندانپزشکی نیز اقدامات پیشگیری ارزان قیمتی ارایه می‌شود. والدین می‌توانند فرزندان خود را برای پیشگیری از پوسیده شدن دندان‌ها نزد دندانپزشک و یا مراکز بهداشتی درمانی ببرند.
در این مراکز فلورایدتراپی (درمان با فلوراید) برای کودکان انجام می‌شود. فلوراید ماده‌ای است که از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند. در این مراکز شیارهای عمیق سطح دندان‌های بچه‌ها با مواد خاصی مسدود و مهر و موم می‌شود تا موادغذایی در داخل این شیارها به دام نیفتند و از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری شود که به این اقدام «فیشورسیلنت» می‌گویند و خرجش اصلاً قابل مقایسه با درمان‌هایی مانند عصب‌کشی دندان نیست. یکی دیگر از مهمترین اقدامات پیشگیری، اصلاح رژیم غذایی کودکان است.
- مگر رژیم غذایی مناسب تأثیر مهمی بر پوسیدگی دندان دارد که شما آن را به عنوان یک روش پیشگیری ارزان قیمت بیان می‌کنید؟
ببینید، متاسفانه فرهنگ تغذیه مردم کشور ما به سویی رفته است که روزانه مقدار زیادی شیرینی مصرف می‌کنند. شیرینی برای سلامت دندان‌ها مثل یک سم است چرا که کربوهیدارت‌ها یکی از اضلاع مثلث پوسیدگی دندان را تشکیل می‌دهند که زمینه را برای فعالیت باکتری‌های پوسیدگی‌زا فراهم می‌کنند.
قندهای طبیعی مثل توت خشک اصلاً پوسیدگی دندان ایجاد نمی‌کند. در بومیان آلاسکا اصلاً پوسیدگی وجود نداشت ولی از زمانی‌که پای آمریکایی‌ها و شیرینی و شکلات‌های آمریکایی به آلاسکا باز شد و رژیم غذایی مردم بومی این منطقه تغییر کرد پوسیدگی آغاز شد.
- آقای دکتر، ما به ازای هر چند نفر ایرانی یک دندانپزشک داریم و آیا این نسبت کافی است؟
برای هر 30 هزار نفر از جمعیت ایران یک نفر دندانپزشک داریم که نسبت تقریباً مناسبی است. ما هم‌اکنون کمبود دندانپزشک نداریم ولی توزیع این تعداد دندانپزشک (حدود 20هزار نفر) در کشور، عادلانه نیست.
ما در برخی از مناطق کشور به ازای تعداد زیادی از مردم، تعداد کمی دندانپزشک داریم ولی در همین تهران حدود 7 تا 8 هزار نفر دندانپزشک داریم و می‌توان گفت در شهر تهران به ازای هر هزار نفر یک دندانپزشک داریم که نسبت به مناطق محروم منصفانه نیست.
- فکر می‌کنید چرا دندانپزشکان همه تمایل دارند در تهران و شهرهای بزرگ فعالیت کنند و کمتر به مناطق محروم می‌روند؟
امسال دکتر علویان، معاون سلامت وزارت بهداشت در کنگره بودند و در صحبت‌هایی که در این‌باره با ایشان داشتیم، بیان شد که پرداخت حقوق دولتی به دندانپزشکان در مناطق محروم بسیار اندک است و دندانپزشکان کمی حاضرند با این حقوق به این مناطق محروم بروند. دندانپزشکان نیز خانواده‌هایی دارند که باید از شهر اصلی خود دور شوند، تحصیلات فرزندان و امکانات کم مناطق محروم همه باعث می‌شود که شوق دندانپزشکان برای رفتن به این مناطق کم شود.
به همین دلیل به طور معمول دندانپزشکان جوان پس از پایان تحصیلات و پیش از ازدواج چند سال به این مناطق می‌روند ولی شاید اهالی این مناطق محروم هم علاقه داشته باشند از تجربیات یک دندانپزشک با سابقه بهره ببرند. به هرحال مشکلات جنبه‌های متعدد دارد و شاید نشود در عرض یکی‌دوسال مشکلات را حل کرد.
- و سؤال آخر؛ در برخی کشورها با استفاده از بیمه دندانپزشکی، هزینه‌های درمان را برای مردم کاهش داده‌اند، نمی‌توانیم در ایران هم همین کار را انجام دهیم؟
کشور انگلستان در اجرای طرح بیمه دندانپزشکی در سرویس National Health خود شکست خورد و نتوانست به اهداف خود برسد. بیمه دندانپزشکی مثل این است که به فرد بگویید سیگار بکشد و هر گاه بیمار شد از دولت توقع داشته باشد هزینه درمانش را بپردازد.
در دندانپزشکی هم اگر مشکلی برای دندان‌ها رخ می‌دهد، خود فرد کوتاهی کرده است و ما نباید با بیمه دندانپزشکی راه را برای این کوتاهی باز کنیم، بلکه به جای آن با آموزش فرهنگ بهداشت و پیشگیری او را وادار کنیم که در حفظ سلامت دهان و دندان‌هایش فعالانه عمل کند.
ما می‌توانیم به جای اینکه با بیمه دندانپزشکی دولت را موظف به پرداخت هزینه‌های بالای درمان یک نفر کنیم، همین هزینه را صرف پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان افراد زیادتری کنیم. با این حال بیمه دندانپزشکی می‌تواند در مواردی که فرد نقشی در بیماری‌اش نداشته است، توصیه شود.
